Chánh-trị của Khổng-giáo là dùng đạo-đức để cảm hóa dân, lấy nhân chánh làm phép trị bình thiên-hạ....

Một hôm Thầy Tử-Lộ hỏi Ðức Phu-Tử: Giả như vua nước Vệ cậy Thầy sửa việc chánh-trị, thì Thầy định làm việc gì trước?

Ðức Khổng Phu-Tử trả lời rằng:

Tất giả chánh danh hồ, ắt phải sửa cái danh cho chánh vậy. Hễ cái danh được chánh thì ngôn thuận tự nhiên mọi sự đều nên.

Ðức Khổng-Tử nói: Danh bất chánh tắc ngôn bất thuận, ngôn bất thuận tắc vạn sự bất thành....

Danh-từ đã chánh thì làm việc gì đều có nghĩa lý rõ rệt, còn danh phận đã định thì địa-vị của mỗi người, trên dưới có trật-tự quyền hành trách-nhậm phân minh, trên lấy lễ mà sai khiến dưới, dưới lấy lòng trung mà thật hành phận sự, thì trong nước lo chi không được thạnh-trị.

Ðức Khổng-Tử nói: Vi chánh dĩ đức thí như Bắc-Thần cư kỳ sở, nhi chúng tinh củng chi. Làm việc chánh dùng lấy đức ví như sao Bắc-Thần đứng một chỗ, mà các vì sao khác đều qui chầu tất cả. Có câu: Quân-tử chi đức phong, tiểu-nhân chi đức thảo, thảo thượng chi phong tất yển. Cái đức của người quân-tử cũng như gió, cái đức của kẻ tiểu-nhân cũng như cỏ. Gió thổi trên cỏ thì cỏ phải lướt xuống mà theo. Ðây là nói những bậc cầm quyền trị dân, phải giữ đạo-đức thì dân tự nhiên trọn tuân mạng lịnh.

Việc chánh-trị có ba điều trọng yếu:

1. Thâu phục cho được phần đa số dân,

2. Làm thế nào cho dân giàu có,

3. Dạy dân cho biết lễ nghĩa.

Việc trị dân trong nước là phải lo cho dân được no ấm, nước có đủ người tài đức cầm quyền hành-chánh, làm cho toàn thể chúng dân trong nước đủ lòng tin cậy, thì mới đủ năng-lực làm cho nước vững bền trường-cửu.

Người quân-tử làm việc chánh-trị phải có tài có đức cho xứng-đáng mới làm được hữu ích cho quốc-gia, nếu tự lượng tài đức của mình không đủ, thì chớ quá tham lam ...

Ðức Khổng-Tử nói: Ðức bạc nhi vị tôn, trí tiểu nhi mưu đại, lực tiểu nhi nhiệm trọng, tiểu bất cập hỉ. Nghĩa là: Ðức mỏng mà ngôi cao, trí nhỏ mà làm việc lớn, sức yếu mà gánh việc nặng, thì ít khi thành công vậy.

Mạnh-Tử viết: Tam-đại chi đắc thiên-hạ giả dĩ nhân, kỳ thất thiên-hạ giả dĩ bất nhân.

Thầy Mạnh-Tử nói: Ðời Tam-đại sở dĩ được thiên-hạ là vì làm điều nhân, sở dĩ mất thiên-hạ là tại làm điều bất nhân. Tam-đại là: Nhà Hạ, nhà Thương, nhà Châu. Vua Vũ, vua Thang, vua Văn, vua Võ làm điều nhân mà được thiên-hạ.

Vua Kiệt, vua Trụ, vua U, vua Lệ, làm điều bất nhân mà mất thiên-hạ.

Xem như lời Thánh-Hiền đã nói, thì sự đắc thất là do sở-hành của người cầm quyền nhân và bất nhân.

Những người cầm quyền trong nước mà có đạo-đức nhơn-nghĩa đủ đầy, thật hành theo đường chánh-trị của Khổng-giáo cho được hoàn-toàn, trên thuận tùng thiên-lý, dưới phục đắc nhơn tâm, thì nước nhà sẽ được thái-bình, chúng dân cọng hưởng mọi điều hạnh-phúc.