Gs.
Trần Phương Lan
Tiểu
Bộ kinh có nhan đề "Tiểu Bộ", nhưng lại chứa đựng
số lượng kinh lớn nhất trong năm bộ Nikàya là 15 tập, so
với Trường Bộ (3 tập), Trung Bộ (3 tập), Tương Ưng Bộ
(5 tập) và Tăng Chi Bộ (3 tập). Chữ "Tiểu" ở đây,
theo các vị luận sư, muốn chỉ tính cách hỗn hợp nhiều
đề tài được diễn tả bằng nhiều thể văn khác nhau,
từ các kinh kệ ngắn gọn do Đức Phật thuyết giảng, các
tiền thân Đức Phật với hàng ngàn bài kệ do các vị Tỳ
kheo cảm tác, tiểu sử các Đức Phật, các vị A la hán,
sự tích Thiên cung, Ngạ quỷ do chư vị kết tập kinh điển
biên soạn..., đến các luận thư phân tích giáo lý mở đầu
cho văn học A Tì Đàm (Abhidhamma) của Luận tạng về sau. Tóm
lại Tiểu Bộ kinh là một hợp tuyển đa diện gồm 15 tập
theo thứ tự như sau:
1) Khuddaka Pàtha (Tiểu
tụng): gồm 9 kinh và kệ
ngắn gọn do Đức Phật thuyết về Tam quy, Thập giới, Các
điềm lành, Phật bảo, Lòng từ v.v. cho các đệ tử mới
học đạo.
2) Dhammapada (Pháp cú):
gồm 423 bài kệ do Đức Phật thuyết được sắp theo các
chủ đề trong 26 phẩm, là tập kinh phổ biến nhất trong các
nước theo đạo Phật Nam truyền vì tính cách cô đọng
phần cốt tủy của giáo lý qua các bài kệ ngắn gọn làm
nền tảng của nếp sống đạo, từ đó nhiều bộ kinh
lớn được phát triển về sau.
3) Udàna (Cảm hứng
ngữ, Phật tự thuyết):
gồm 80 chuyện gợi niềm cảm hứng để Đức Phật phát
biểu những vấn đề hoan hỉ có tính cách giáo dục và khích
lệ hội chúng, được chia làm 8 phẩm.
4) Itivuttaka (Phật
thuyết như vậy): gồm 112
kinh chia ra 4 chương theo lối văn xuôi pha lẫn thơ kệ. Tập
này cũng trích dẫn những cảm hứng ngữ trang nghiêm của
Đức Phật nhưng bắt đầu bằng câu "Đây là điều
được Đức Thế Tôn thuyết và tôi nghe như vậy".
5) Suttanipàta (Kinh
tập): gồm 71 kinh trong 5 chương
viết theo thể kệ, miêu tả hoàn cảnh xã hội cổ Ấn Độ
và bàn luận những lời dạy đầy tính cách triết học và
đạo đức của Đức Phật, cùng lý tưởng trong nếp sống
thanh tịnh của các Tỳ kheo.
6) Vimanavatthu (Chuyện
Thiên cung): gồm 85 chuyện
chia ra 7 chương, miêu tả mọi cảnh huy hoàng của các lâu
đài Thiên giới ở đời sau dành cho những người sống
theo chánh đạo và làm thiện sự ở đời này.
7) Petavatthu (Chuyện
Ngạ quỷ): gồm 51 chuyện
trong 4 chương miêu tả cảnh giới khổ đau của các loài
quỷ do ác nghiệp của chúng tạo ra ở đời này. Cả hai
tập chuyện Thiên cung và Ngạ quỷ này nhằm nói lên tương
quan giữa Nghiệp và Quả, cùng khích lệ sự tu tập của
giới tại gia.
8) Theragàthà (Trưởng
lão Tăng kệ): gồm 1,360 bài
thơ kệ do 264 vị Tỷ kheo cảm tác từ đời sống tu tập
của chư vị.
9) Therigàthà (Trưởng
lão Ni kệ): gồm 524 bài
kệ do 73 Tỷ kheo ni cảm tác. Cả hai tập thi kệ Theragàthà
và Therigàthà được đánh giá là những tác phẩm đẹp
nhất trong văn học Ấn Độ vì tính cách mang nặng tình người
hòa lẫn thiền vị của các đệ tử Phật. Đây là những
khúc hoan ca phản ánh đời sống thanh tịnh của những người
tầm cầu giải thoát giác ngộ, chân hạnh phúc.
10) Jàtaka (Bổn sanh
hay Chuyện tiền thân Đức Phật):
gồm 547 chuyện ngắn và dài theo thể văn xuôi xen lẽ thi
kệ trong 22 chương, theo thứ tự các bài kệ tăng dần từ
chương một với một bài kệ cho đến chương 22, chấm
dứt với tiền thân Vessantara nổi tiếng qua cả ngàn bài
kệ. Các chuyện tiền thân có mục đích tạo niềm tin vào
đạo pháp trong mọi tầng lớp xã hội từ vua chúa, Bà la môn
cho đến các giới bình dân cùng khổ. Đối với các học
giả, các chuyện tiền thân có tầm quan trọng lịch sử vì
chúng được xây dựng trong khung cảnh Ấn Độ cổ đại.
11) Nidesa (Nghĩa tích):
là một luận thư trình bày sự phân tích bình giải các
vấn đề giáo lý của tập kinh Sutta Nipata. Sách này gồm
hai phần: Đại nghĩa tích và Tiểu nghĩa tích.
12) Patisambhidàmagga (Vô
ngại giải đạo): một
luận thư trình bày các vấn đề phân tích giáo lý theo hình
thức hỏi đáp như trong bộ A Tì Đàm. Hai tập kinh này được
đánh giá là các tác phẩm tiền phong của văn học A Tì Đàm
và được xem là do Tôn giả Sariputta (Xá Lợi Phất) thuyết
giảng và bình luận 32 vấn đề giáo lý trong 3 phẩm.
13) Apadana (Sự
nghiệp anh hùng): kể theo
thể thơ kệ cuộc đời Đức Phật và các Thánh đệ tử
của Ngài. Tập kinh gồm 4 phần: cuộc đời Đức Phật
Gotama (Thích Ca), 41 vị Độc giác Phật, và 559 vị Tỷ kheo
và Tỷ kheo ni đã trải qua những cuộc chiến đấu anh hùng
cao thượng để đạt cứu cánh giải thoát giác ngộ.
14) Buddhavamsa (Phật
sử): tập kinh theo thể thơ
kệ nói về sự tích 24 vị cổ Phật từ Đức Phật
Dipankara (Nhiên Đăng) đến Đức Phật Kassapa (Ca Diếp) và
phương cách các Đức Phật chuyển Pháp luân. Tất cả đều
do Đức Phật Gotama kể lại từ khi Ngài còn là Bồ tát
được Đức Phật Dipankara thọ ký cho đến khi Ngài diệt
độ trong Niết bàn Vô dư y.
15) Cariyà Pitaka (Sở
hạnh tạng): gồm 35
chuyện tiền thân Đức Phật được kể theo lời thỉnh
cầu của Tôn giả Sariputta, với mục đích nêu rõ ý chí
tầm cầu giải thoát với nỗ lực cao độ và sự hy sinh vô
thượng mà Bồ tát đã thực hiện qua mười công hạnh Ba
la mật (viên mãn) của Ngài.
Xem dưới dạng văn bản thuần túy
|