ĐOẠN IX

Trí vô-phân-biệt dứt chướng, có thể bỏ 2 thứ thô trọng kia.

Bèn có thể chứng được chuyển-y rộng lớn.

Y là sở-y, tức là y-tha-khởi:

Với nhiểm, tịnh pháp, làm chổ nương.

Nhiễm: Hư-vọng biến-kế sở chấp.

Tịnh: Chân-thật viên-thành-thật tính.

Chuyển có 2 phần: chuyển xả và chuyển đắc¹.

1. Chuyển-xả:  Vì hằng tu tập vô-phân-biệt trí, đọan hai chướng thô-trọng, trong bản-thức, cho nên có thể chuyển bỏ biến-kế-sở-chấp trên phần y-tha-khởi.

2. Chuyển đắc: có thể chuyển chứng được viên-thành-thật-tính trong phần y-tha-khởi.

Bởi chuyển phiền-não được đại-nát-bàn.

Chuyển sở-tri-chướng² chứng vô-thượng-giác.

Thành-lập duy-thức: ý để cho chúng hữu-tình chứng được hai quả chuyển-y như vậy.

(1) Xoay bỏ nhiễm, xoay được tịnh.

(2) Cái biết thế-gian, chật-hẹp, nông-cạn.

Hoặc y: tức là duy-thức-chân-tính, là chỗ bị nương của sinh-tử và nát-bàn:

1. Kẻ ngu-phu điên-đảo, mê cái chân như đó, nên từ vô-thủy đến nay bị sinh-tử-khổ.

2. Thánh-giả xa lìa điên-đảo, giác-ngộ chân-như đó, bèn chứng được nát-bàn hoàn toàn an vui.

-         Bởi hằng tu tập vô phân biệt trí, dứt hai chướng thô trọng, trong bán thức, nên có thể chuyển diệt sinh tử và có thể chuyển chứng nát bàn.

Đó tức là Chân-như xa lìa tạp-nhiễm-tính.

-         Dù tính tịnh mà cái tướng tạp nhiễm, nên lúc xa lìa nhiễm, giả nói là mới tịnh. Căn cứ nói mới tịnh đó nói là chuyển y.

-         Trong vị tu-tập, đoạn chướng chứng được.

-         Ý bài tụng trên kia chỉ rõ:

"Chuyển duy-thức-tính”:

Nhị thừa mãn vị, gọi là: giải-thoát-thân

Ở đại mâu-ni, gọi là: Pháp-thân.

Đại bồ-đề dù bản-lai có chủng-tử có thể sinh ra, mà bị sở-tri-chướng ngại, nên chẳng sinh.

Bởi sức thánh-đạo đoạn chướng, khiến chủng-lử khởi và phát-triển mãi mãi trong tương-lai, đó là: "được bồ đề".

Có 4 trí tương-ưng tâm-phẩm.

Bốn trí tương ưng tâm-phẫm:

1. Đại-viên cảnh-trí tương-ưng tâm-phẩm:

Tâm-phẩm này xa lìa các phân-biệt¹, hành tướng sở-duyên nhỏ-nhiệm khó biết, chẳng vọng chẳng ngu, tất cả cảnh-giới tướng, tính thanh tịnh. Xa lìa các tạp-nhiễm. Thuần-tịnh viên-đức² hiện-hành, và chủng-tử nương-dựa, có thể hiện, có thể sinh các ảnh trí, thân và độ³, không hở không dứt, cùng tột đời vị-lại. Như gương lớn hiện các hình ảnh.

2)  Bình-đẳng tính-trí tương-ưng tâm-phẩm:

Tâm phẩm này quan-sát tất cả pháp⁴, tự và tha hữu-tình, thảy đều bình-đẳng. Đại-từ-bi v.v...hằng thuận-ứng cùng nhau, theo tâm sở-thích của chúng hữu-tình, thị-hiện thọ-dụng-thân và độ, các hình ảnh khác nhau. Diệu quan-sát-trí không chung chỗ sở-y. Vô-trụ nát-bàn gây-dựng, một vị nối luôn cùng tột đời vị-lai.

3)  Diệu-quán-sát-trí tương-ưng tâm-phẩm:

Tâm-phẩm này khôn-khéo quán-sát các pháp tự-tướng⁵ và cộng-tướng, vô ngại mà chuyển. Nhiếp quán môn vô-lượng tổng-trì⁶, và phát sinh công-đức trân-bảo. Đối với đại-chúng-hội có thể hiện sự tác-dụng sai-biệt vô-biên, đều được tự-tại. Mưa đại-pháp, dứt tất cả nghi, khiến chúng hữu-tình đều được lợi-ích và an-lạc.

1)       Thành-sở-tác-trí tương-ưng tâm-phẩm:

Tâm-phẩm này vì muốn lợi-lạc chúng hữu-tình, khắp mười phương thị hiện các thứ biến-hóa ba nghiệp⁷, thành sức bản-nguyện, theo những việc ưng làm.

(1) Đã chuyển sở-tri-chướng.

(2) Công-đức đầy-đủ.

(3) Ánh của trí: hiện thân Phật, cõi Phật.

(4) Pháp thế và xuất thế.

(5) Tướng riêng.

(6) Một trí gồm vô-số vô-lượng.

(7) Thân, khẩu, ý.

Đó là chuyển các hữu-lậu:

1)      Thức thứ tám.

2)      Thức thứ bảy.

3)      Thức thứ sáu.

4)      Năm thức trước.

Tương-ưng phẩm theo thứ lớp được.

Trí dù chẳng phải thức, nương nơi thức chuyển vì thức làm chủ, nên nói chuyển thức mà được.

Ở vị hữu-lậu, trí hèn thức mạnh.  Trong vị vô-lậu, trí mạnh thức kém.

Vì khuyên chúng hữu-tình nương trí bỏ thức nên nói chuyển 8 thức mà được 4 trí.

Bốn tâm-phẩm đó dù đến khắp duyên tất cả pháp, mà dụng có khác.

1)      CẢNH-TRÍ-PHẨM: Hiện tự-thụ-dụng thân¹ và tịnh-độ tướng, giữ-gìn vô-lậu chủng.

2)      BÌNH-ĐẲNG-TRÍ-PHẨM: Hiện tha thụ-dụng thân² và tịnh-độ tướng.

3)      THÀNH-SỞ-TÁC-TRÍ-PHẨM: Hiện biến-hóa-thân³ và tịnh-độ-tướng.

4)      QUÁN-SÁT-TRÍ-PHẨM: Quán-sát mình và người, công đức và tội-lỗi; trận mưa đại-pháp, phá các lưới nghi, lợi-lạc chúng hữu-tình. Như vậy các môn sai-biệt có nhiều thứ.

            Bốn tâm-phẩm ấy gọi là: "sở-sinh-đắc".  Sở-sinh-đắc đó gọi chung là Bồ-đề và Nát-bàn.  Cũng gọi là sở-chuyển-đắc.

            Dù cái nghĩa chuyển y chung có 4 thứ, mà đây chỉ lấy 2 thứ sở-chuyển-đắc.

            Bài tụng nói: chứng đắc chuyển y.  Vị tu-tập này có thể chứng đắc, chẳng phải là đã chứng đắc⁴.  Bởi vì nhiếp về nhân vị.

(1) Phật tự thụ dụng, tự biết, không ai biết.

(2) Tha-thụ-dụng: Tịnh-độ của Phật Di-Đà.

(3) Như Phật Thích-ca: để tha-thụ-dụng.

(4) Mình đây là có thể chứng được, chứ chưa chứng

ĐOẠN XII

            (Bài tụng):

Đó là vô-lậu giới

Bất-tư-nghì, thiện, thường.

An-lạc, giải-thoát thân.

Đại-mâu-ni, gọi là Pháp.

            Về trước,, vị tu-tập được chuyển-y, đó là tướng trong vị cứu-cánh.

            Hai quả chuyển-y nhiếp trong "vô-lậu-giới" của vị cứu cánh.

            Các hoặc lậu đã hoàn-toàn hết, tính tịnh, viên minh, nên gọi là vô-lậu.

            Giới là tàng: trong đó bao-dung không ngằn công-đức lớn và ít có.

            Lại có nghĩa là nhân: sinh ra những sự lợi-lạc ở ngũ-thừa thế và xuất thế-gian.

Thanh-tịnh Pháp-giới có thể chỉ nhiếp trong vô-lậu.

Bốn trí tâm-phẩm, sao cũng chỉ vô-lậu?

Bởi vì nhiếp về đạo-đế, nên chỉ nhiếp trong vô-lậu.

Các công-đức của Phật và thân, độ v.v...đều là chủng-tính vô-lậu sinh ra, vì các chủng hữu-lậu đã hoàn-toàn bỏ rồi.

Dù có thị-hiện làm thân sinh-tử, nghiệp phiền-não v.v...in tuồng khổ và tập đế, mà thực nhiếp về vô-lậu đạo-đế.

Bất-tư-nghì: Cái quả chuyển y đó là bất-tư-nghì, vì siêu-việt các suy-nghĩ và nói bàn, vì nhiệm mầu, thậm thâm, chỉ tự tâm chứng biết. Các ví-dụ thế-gian không có thể ước-lượng nổi.

Thiện: Trái với bất thiện. Thanh-tịnh pháp-giới xa-lìa sinh-diệt. Rất an-ổn. Bốn trí tâm-phẩm, diệu dụng vô cùng. Thẩy đều thuận ích. Nhiếp về thiện vô-lậu.

Thường: Vì không có thời kỳ cùng tận. Pháp-giới thanh-tịnh, không sinh, không diệt. Tính không biến-dịch, nên nói là thường.

An-lạc: Vui-vẻ, an-ổn, vì không có khổ-não, bức-bách. Pháp-giới thanh-tịnh, các tướng tịch tĩnh, nên gọi là an-lạc.

Bốn trí tâm-phẩm hoàn-toàn xa lìa não hại, nên gọi là an lạc.

Hai cái đó tự-tính đều không bức não, và có thể an lạc tất cả chúng hữu tình, nên hai chuyển y đều gọi là an-lạc.

Giải thoát: Nhị-thừa sở-đắc hai quả chuyển y, chỉ hoàn toàn xa lìa phiền-não chướng. Không có pháp thù-thắng, nên chỉ gọi là: "giải-thoát-thân". Đức Phật thành-tựu pháp vô-thượng tịch-mặc, nên gọi là đại-mâu-ni.

Đức mâu-ni Thế Tôn được 2 quả, hoàn toàn xa lìa 2 chướng, nên gọi là pháp thân.

Vô-lượng vô biên-lực và vô-úy v.v... các công-đức pháp lớn trang-nghiêm. Thể, y và tu, các nghĩa ấy chung gọi là thân. Nên pháp thân này, năm pháp làm tính, chẳng phải tịnh pháp-giới riêng gọi là pháp-thân. Hai quả chuyển y đều nhiếp trong đây.

---o0o---

ĐOẠN I

TU-CHỨNG

Hỏi:

Như vậy đã thành-lập tướng và tính Duy-thức.  Ai đối với mấy vị, làm thế nào ngộ-nhập?

Đáp:

Người đủ hai chủng-tính đại-thừa, lược đối với 5 vị, lần-lữa ngộ-nhập.

ĐOẠN II

HAI CHỦNG TÍNH ĐẠI THỪA

Hỏi:

      Hai chủng-tính¹ đại thừa là gì?

Đáp:

      Đó là:

1.      CHỦNG-TÍNH BẢN-TÍNH TRỤ²: Từ vô-thủy đến nay, nương-dựa bản-thức, vẫn sẵn có nhân vô-lậu.

2.      CHỦNG-TÍNH TẬP-SỞ-THÀNH³: Sau khi nghe pháp, thuận theo pháp giải thoát, pháp đại-thừa, pháp xuất-thế giới, định, tuệ, vạn-hạnh v.v... rồi huân-tập cái nghe được thành chủng.

Phải đủ hai chủng-tính đại-thừa ấy, mới có thể lần-lữa ngộ-nhập duy-thức.

(1) Chủng: đã tập thành hạt giống. Tính: Tính mãi mãi thế, giống đại-thừa cứ phát-triển.

(2) Sẵn có giống Phật.

(3) Nghe rồi mới biết, huân-tập thành giống.

ĐỌAN III

NGỘ NHẬP 5 VỊ DUY THỨC

Đây là năm vị duy-thức phải ngộ-nhập:

1.      VỊ TƯ-LƯƠNG: Tu đại-thừa, thuận theo phần giải-thoát. Thuận theo pháp xuất-thế, đại-thừa.

2.      VỊ GIA-HÀNH: Tu đại-thừa, thuận phần quyết-trạch. Lựa-chọn biết đi con đường nào, làm sao đến đích, theo ai, lựa chọn thầy, bạn, pháp.

3.      VỊ THÔNG-ĐẠT: Các bồ-tát sở-trụ kiến-đạo. Tức là ở phần thấy đạo: biết rõ hành trình từng chặng, lui-tới, thời-gian.

4.      VỊ TU-TẬP: Các bồ-tát sở-trụ tu-đạo. Tức là có lương rồi, quyết chọn, biết rõ rồi: Nay là đi đường: tu hành, tiến bước.

5.      VỊ CỨU CÁNH: Trụ nơi vô-thường chính-đẳng bồ-đề. Tức là tới đích: thành Phật.

ĐOẠN IV

LẦN-LỮA NGỘ-NHẬP.

-         Thế nào là: lần-lữa ngộ-nhập duy-thức?

Đáp:

1. Các bồ-tát trong VỊ TƯ-LƯƠNG: Biết rõ duy-thức-tướng, duy-thức-tính, và tin sâu-xa.

2. Ở VỊ GIA-HÀNH: Có thể lần-lữa dẹp-trừ năng-thủ và sở-thủ, dẫn phát chân-kiến, chân-trí. Sở-thủ là tướng-phần, thân, cảnh.

3. Ở VỊ THÔNG-ĐẠT: Như-thật thông-đạt. Hiểu biết rõ-ràng, chắc-chắn.

4. TRONG VỊ TU-TẬP: Như lý đã nhận thấy, hằng hằng tu tập, dẹp trừ các chướng.

5. ĐẾN VỊ CỨU CÁNH: Thoát-ly chướng-ngại được viên-minh. Có thể cùng-tột đời vị-lai giáo-hóa chúng hữu-hình. Lại khiến họ ngộ-nhập Duy-thức-tướng và Duy-thức-tính¹.

(1) Tướng là đứng về mặt: bề ngoài. Tính là đứng về mặt: bề sâu

Hỏi:

Hành tướng của vị tư lương thế nào?

Đáp:

Cho đến nay chưa khởi thức¹.

Cầu an-trụ nơi duy-thức-tính

Đối với hai thủ tùy-miên²

Còn chưa có thể dẹp và dứt

Từ khi pháp bồ đề tâm thâm-cố³, cho đến chưa khởi thức, thuận theo quyết-trạch-phần.

Cầu an-trụ duy-thức chân-thắng-nghĩa tính⁴.

Thảy đều nhiếp về vị tư lương.

Bởi vì đến vô-thượng chính-đẳng⁵, bồ đề, nên tu tập các thẳng⁶ tư-lương.

Vì chúng hữu-tình⁷, nên siêng cầu giải-thoát.

Bởi thế, cũng gọi là thuận phần giải-thoát⁸

Bồ tát về  vị này: nương nhân⁹,  bạn lành¹⁰, tác ý¹¹, tư lương,  bốn cái sức hơn.

Đối với duy-thức-nghĩa dù rất tín-giải¹², mà chưa có thể rõ năng-thủ và sở-thủ không.  Phần nhiều ở ngoài cửa tu bồ-tát-hạnh.

Cho nên đối với 2 thủ tùy-miên¹³, còn chư có cái công-lực dẹp và dứt được, khiến chúng chẳng khởi hiện-hành.

(1) Từ lúc phát bồ-đề-tâm cho đến chưa chứng.

(2) Tùy: theo. Miên: ngủ. Nằm nép ở trong, chưa dẹp, dứt được.

Đây nói hai thủ, chỉ rõ là năng-thủ và sở-thủ tính. Tập-khí hai thủ gọi là TÙY-MIÊN, theo dõi chúng-hữu-tình, nằm nép trong tạng thức. Hoặc theo luôn luôn và làm cho thêm lầm lỗi, nên gọi là tùy-miên. Tức là chủng-tử sở-tri-chướng và phiền-não-chướng.

Hỏi:

Hành tướng của vị gia hành thế nào?

Đáp: (bài tụng)

Hiện-tiền lập chút ít vật¹.

Gọi là duy-thức-tính.

Bởi vì có sở-đắc².

Chẳng phải thật trụ duy-thức³.

Bồ-tát đầu-tiên đối với vô số kiếp trước⁴ khôn khéo sắm đủ tư lương: Phúc đức, trí tuệ, thuận theo phần giải thóat đã đầy đủ⁵ (viên-mãn) rồi. Vì vào kiến-đạo. Muốn trụ duy thức tính, lại phải tu gia hành, để dẹp trừ hay thủ.

Gia hành có 4: Noãn, đỉnh, nhẫn, thế đệ nhất pháp⁶. Bốn pháp ấy đều gọi là thuận quyết trạch phần, bởi vì đến chân-thật quyết-trạch phần, gần thấy đạo: tức là gia-hành.

Hỏi:

Hành tướng của Vị Thông Đạt thế nào?

Đáp: (bài tụng)

Nếu khi đối với cảnh sở duyên

Trí đều vô sở đắc⁷

Khi ấy mới trụ Duy-thức

Bởi vì xa lìa hành-tướng hai-thủ.

(1) Nay lập chút ít phương-pháp: tu duy-thức-tính.

(2) Vì còn biết (tâm sở-đắc): chấp, mắc cứng trong đó.

Nếu khi Bồ tát đối với cảnh sở-duyên¹, vô-phân-biệt-trí đều vô-sở-đắc², bởi ví chẳng lấy các tướng lý luận.

Khi đó mới gọi là thật trụ tính duy thức chân thắng nghĩa, tức là chứng Chân-như.

Trí với Chân như bình đẳng, bình đẳng³, đến xa lìa hành tướng năng thủ và sở thủ.

Hành tướng của năng thủ và sở thủ đều là phân biệt, bởi vì tâm hý luận-hữu-sở đắc hiện.

Hỏi:

Hành tướng của Vị Tu Tập thế nào?

Đáp: (bài tụng)

Vô-đắc⁴ bất-tư-nghì,

Là trí xuất-thế-gian,

Bởi vì xa lìa hai thứ thô-trọng⁵,

Bên chứng được chuyển-y⁶.

Bồ tát trước kiến-đạo khởi rồi, vì dứt các chướng, nên chứng được chuyển-y.

Lại hằng tu tập trí-vô-phân-biệt⁷.

Cái trí ấy xa lìa năng thủ và sở thủ, nên nói là vô đắc và bất tự nghì. Hoặc xa lìa lý-luận⁸, nói là vô đắc. Diện dụng khó lường, gọi là bất tư nghì.

Đó là trí vô phân biệt xuất-thế-gian⁹. Bởi vì dứt thế gian nên gọi là xuất thế gian.

Hai thủ tùy miên là cội gốc của thế gian, chỉ trí đó có thể dứt, mới được cái tên "xuất” hoặc "xuất thế”.

(1) Quán duy-thức.

(2) Thấy không có cảnh sở-duyên, không phân-biệt.

Trí đó đủ hai nghĩa thể vô lậu và chứng chân như, riêng gọi là xuất thế.

Các trí khá chẳng như vậy.

Cứ trong thập-địa hằng tu vô-phân-biệt-trí như vậy, bỏ 2 thứ thô-trọng.

Chủng-tử 2 chướng đặt tên là thô-trọng.

Bởi vì tính không kham-nhiệm, trái với tế-khinh.

Khiến cho trọn dứt, nên gọi là xả.