Mới thọ sanh lòng mẹ thì đã mang lấy phụ mẫu ân rồi. Tinh cha, huyết mẹ, tình thâm trọng là dường nào. Công chín tháng cưu mang biết bao nghĩa nặng. Lọt lòng ra toàn vẹn, còn hoi hóp, thì cha mẹ đã mừng, chăm nom, săn sóc, vú sữa, búng cơm; lo lo, sợ sợ trong cơn sốt mẩy, nóng mình. Cha nuôi, mẹ dưỡng, ơn sông biển sánh tài. Trời trở khí đủ đau, đấp nghẹt hơi đủ chết. Đêm ngày bồng ẫm, nghe tiếng khóc đã buông cơm, lóng hơi rên bỏ ngủ. May đặng con bầy nuôi đủ, gọi rằng có phước nhà; rủi năm trẻ còn ba, thương con cha mẹ khổ.

Dưới mắt thấy lắm điều đau đớn bởi vì con, thân thể cha bị sầu thảm hao mòn, nhiều bà mẹ trắng đầu non cơn tuổi trẻ. Nâng niu con từ bé, mắt ngó chẳng mỏi tròng; dầu con đã nên mụ nên ông, cũng còn nhớ bế bồng khi bé túi. Vì vậy mà cha mẹ quên con trọng tuổi, cứ lầm lũi xem chừng. Mảng để dạ thương cưng, quên nỗi mừng nỗi giận.

Thương đến đỗi, nhiều mẹ cha chẳng kể đến thân, con rủi chết toan phần tự vận.

Ôi, cái ân đức ấy trả biết mấy cho vừa, một mối nợ dưỡng sanh tưởng sống trả ngàn năm còn khó đủ. Mang mối nợ thân sanh, với kẻ có đạo, dầu thịt nát xương mòn, đền đáp chưa thỏa dạ.

Sách Thánh nhơn có câu:

Dưỡng tử phương tri phụ mẫu ân.

Người hiếu hạnh, hễ nhìn đến con, dầu tóc bạc da mồi nhớ đến câu ấy, không khô nước mắt. Chịu khổ cực với con dục nhớ niềm sinh dục.

Hại nỗi, đời thường chịu cái khổ tâm nặng nề nầy: Buổi nhỏ dại ngơ ngơ ngáo ngáo.

Không thấu đáo nghĩa thâm ân; chừng lớn khôn thân đã nên thân, toan báo hiếu thì mẹ mãn phần cha thoát tục.

"Cây muốn lặng mà gió chẳng dừng, con muốn nuôi mà cha mẹ lại không còn".

Có kẻ thấy hai mươi bốn thảo xưa lại dám cho rằng các đấng ấy là người hữu phước.

Có kẻ nhắm tình sau nhớ trước, sầu cha mẹ, thương thương nhớ nhớ, ngày mưa gió thấy cảnh buồn, đến đỗi.

Nghe rót nước lụy tuông.
Thấy xoáy trầu đau dạ.

Cha chả, hữu hạnh, hữu phước thay cho kẻ còn cha còn mẹ (song toàn).

Cái của quí hóa ấy đời khá hiểu sao rằng quí hóa. Không cha mẹ như người đi cảnh lạ.

Thân cô đơn lạc ngả bơ vơ,
Nỗi đói cơm khát nước đứng chờ,
Chẳng thấy kẻ cậy nhờ cơn túng ngặt.
Dầu chẳng kẻ tay trao cơm vắt,
Trông có người biết mặt hỏi han mình.
Bị đẩy xô hiếp đáp chẳng ai binh,
Chưn nương đất như hình không có đất.

Thì chẳng khác:

Mình côi cút còn đời như mất,
Chẳng có ai gang tấc đỡ nâng mình.
Nào có ai thấu đặng tâm tình,
Như cha mẹ để tin che chở.
Đời lầm lỗi nào ai khỏi lỡ,
Nếu không cha ai đỡ nâng lời.
Cuộc nên hư nào tránh đặng vận thời,
Nếu không mẹ ai hơi đâu lo cứu vớt.
Trong võ trụ mình người sanh đứng đợt,
Ai hiểu mình phòng sang bớt gánh đồ thơ.
Nỗi khó đời nỗi phận u ơ,
Mưu ai dạy đặng nhờ xây thế sự.
Mãn kiếp những nỗi mình, mình xử,
Nào mong chi bạn lữ giúp nên.
Mẹ cha còn dầu giận cũng không quên,
Tình máu thịt tuổi tên tay nắn đúc.

Hèn chi lời tục ngữ nói: Cha mẹ già là mọi ông bà để lại.

May sanh ra nơi cha mẹ giàu thì chẳng nói chi, rủi gặp nơi nghèo thì cha ăn buổi mơi lo buổi tối; mẹ lại nhọc sức mua Tần bán Sở đặng lo chạy nuôi con.

Thảm nỗi, nếu sanh sản con bầy, cảnh tượng lại thêm nồng não.

Nhỏ chạy manh quần tấm áo,
Lớn khôn lo học lo hành.
Mẹ cả đời chịu phận cửi canh,
Cha mãn kiếp lao thân, thuê mướn.
Hễ bần cùng thì vay mượn,
Phải phận vướng nợ nần.
Đày đọa cha phải chịu khổ thân,
Khổ khắc mẹ chịu phần tôi tớ.
Chẳng lẽ khó, đem con ra đợ,
Một miệng ăn núi lở non mòn.
Dầu cháo rau cũng nhịn miệng nuôi con,
Đẻ một trẻ lại thon von thêm phận mẹ,
Đến ăn uống cũng mua vật rẻ,
Cho đặng nhiều lại nhẹ đồng tiền.
Nấu trách canh đổ nước nổi thuyền,
Kho trã mắm nát nghiền xương cá.
Chẳng hiểu mùi ngon vật lạ,
Mãn đời ăn chạ mặc thô.
Miễn ấm cật vải bô,
Nào biết sô với tố.

Khi khôn lớn phải lo đôi lo bạn. Cả cha mẹ phải thức khuya dậy sớm làm lụng ra tiền đặng để đôi chút lại cho con.

Thân thể phải gầy mòn, tinh thần ngày hao kém.

Những mảng sợ suôi gia chê nghèo nàn mà khổ khắc con mình.

Bởi vậy mới sanh có tật bịnh.
Bịnh thường tình của lão mụ.

Nhiều ông cha, khi gả gái về nhà chồng rồi, ngồi rơi nước mắt mảng lo con còn dại; rồi ngại, biết suôi gia có thương đoái đến con mình. Mẹ sợ con hạnh dở tài khinh, chẳng biết chị mẹ chồng thương dạy dỗ.

Sợ đến gái hình thô dạng lỗ,
Thêm cảnh lạ nhà người.
Dầu rể thương còn bụng chị suôi,
Để dạ ghét nặng lời hiếp đáp.

Thương thương, nhớ nhớ, sợ sợ, lo lo. Bịnh hoạn bởi sợ lo, thương nhớ con mòn mỏi.

Lo sợ nhiều hơn vui mừng, tuổi già lại rấp đến, bịnh hoạn nhiễm dập dồn, cũng vì lo sợ cho con mà phần nhiều cha mẹ phải chịu ra mạng vắn.

Trai thì lo nổi ăn nổi học,
Dầu nghèo thế nào cũng mong mỏi cho con nên.
Chỉnh cầu con gắng chí cho bền,
Lập danh phận cho thê vinh tử ấm.
Nghèo nhịn ăn nhịn sắm,
Để cho con đặng tấm thân lành.
Chẳng kể già áo bã quần manh,
Để cho trẻ đẹp xinh cùng thế sự.
Nhiều đứa dại muốn sang đủ thứ,
Chẳng kể cha bạc cữ tiền ngày.
Lắm đứa ngu thịt rượu no say,
Chẳng nghĩ mẹ tiền may bạc vá.
Con nên thì còn khá, đứa hư vốn báo đời,
Nuôi cả đời nuôi đã mòn hơi,
Còn thêm nỗi ăn chơi gây tội báo.
Mình muốn tròn nhơn đạo làm con,
Với cha mẹ phải làm sao?
Hễ bé thơ tập vào bái ra chào,
Quyền cha mẹ, Trời cao kia dám sánh.
Lời sai khiến lòng đừng sanh nạnh,
Lịnh mẹ cha Thần Thánh cũng không bì.
Khi dạy răn đòn bọng chớ sân si,
Hình vua chúa có khi còn phải kém.
Cơn hỏi tội đừng mưu che ém,
Công dưỡng sanh quyền chém vốn không vừa.
Sự nên hư định liệu phải thừa,
Quyền thầy dạy cũng chưa so bẳng.
Đừng cải lẽ những điều phải chẳng,
Tấm thân già hiểu đặng cuộc đời hơn.
Đừng phiền lòng cơn giận lúc hờn,
Hễ để dạ giận hờn già dạy trẻ.
Đừng so sự bù chì nặng nhẹ,
Mẹ đã cân con để đứa nào hèn.
Đừng cà nanh những tiếng chê khen,
Chê khen vốn nhiều phen mưu chước khéo.
Đừng tức mẹ vả xiên ngắt xéo,
Ấy phép linh mẹ sửa méo ra tròn.
Đừng hờn cha mạnh cú nặng đòn,
Ấy tài diệu cha trui con ra bén.
Đừng ghét già hay chọn kén,
Ấy là phương vun quén nên nhà.
Đừng ghét già có tánh lo xa,
Ấy là kế để pha đồng đều họa phước.
Đừng thầm trách già hay mực thước,
Ấy chước già nhiều lượt đã đo đời.
Đừng trách già tiện tặn ít ăn chơi,
Ấy nhắc thuở cùng thời già có đói.
Đừng ghét tánh già hay lòn lỏi,
Ấy nhớ cơn nghèo đói phải chìu người.
Đừng giận già ít nói ít cười,
Ấy rầu đẻ con mười nuôi đặng bảy.
Đừng chê tánh già hay thờ lạy,
Bởi nuôi con khấn vái biết bao phen.
Đừng gớm già mặc tiện ăn hèn,
Vì nhớ đã nhiều phen gần ở lỗ.
Đừng nhạo già thờ cha cúng tổ,
Già ngậm ngùi nhớ thuở giỗ rau dưa.
Lại đừng giận cha hay rầy nói cù cưa,
Vì sợ trẻ mắc lừa đời xảo quyệt.
Đừng giận mẹ cằn nhằn mắng nhiếc,
Vì lo con chẳng biết thế gian hùng.
Gái lớn lên giữ chữ phụ tùng,
Trai chớ khá buông lung theo chúng bạn.
Muốn cách mặt xứ xa định bạn,
Đừng để già những mảng phập phồng lo.
Gái nồi cơm bát nước đói no,
Trai thang thuốc ngày lo an vấn.
Thường nhớ lúc mẹ cha lận đận,
Đủ khôn ngoan gắng phận lo lường.
Thế nhọc công giúp đỡ thung đường,
Để cha mẹ dựa nương như con gậy.
Khi tuyết trở đêm lo đấp đậy,
Thương đôi thân vì đấy mới ra mình.
Hằng ngày dâng miếng ngọt mùi lành,
Đền bù thuở nhọc nhằn già lúc trước.
Phải nhớ hiếu đúc mồi loài ô thước,
Đặng đền bồi cho được nghĩa cù lao.
Dầu lớn khôn tước cả quyền cao,
Cũng nhớ thuở thai bào công chín tháng.
Dầu mình có giàu sang ức vạn,
Nhớ lúc cha bạc tháng tiền ngày.
Dầu mình sang ngự điện ngồi ngai,
Cũng nhớ thuở mẹ chầm gai cha kết lá.
Dầu mình có thiếp hầu trăm ả,
Cũng nhớ nơi chòi lá mẹ ru con.
Dầu mình vinh kẻ cúi người lòn,
Cũng nhớ thuở cha ẵm con ngồi đợi mẹ.
Mình ra có quân hô tướng ré,
Nhớ lúc cha ké né cửa nha môn.
Mình dầu nên đáng mặt vương tôn,
Cũng nhớ mẹ mủng trôn vai gánh.
Dầu mình có giỏi hơn Tiên Thánh,
Cũng nhớ cha có tánh thật thà.
Dầu mình giàu rộng thế xa hoa,
Cũng nhớ mẹ ở nhà bòn cắc nhỏ.
Mình mua một trận cười, ngàn bạc đổ,
Nhớ lúc cha đương rổ mẹ nong sàng.
Mình dầu đồng bạn tác cùng quan,
Đừng hổ phận bần hàn cha mẹ.
Đừng thấy khó mà ra ké né,
Vì hổ ngươi hai lẽ nhục vinh.
Đừng thấy điều dốt nát mà khinh,
Xem lại mảnh thân hình nhìn máu mủ.
Đừng thấy lẫn rầy la mà phụ,
Phải nhớ hồi còn bú tới thôi nôi.
Đừng chê rằng thấp trí chẳng tuân lời,
Phải nhớ lúc dạy chơi buổi nhỏ.
Đừng thấy mắng mà đành chẳng ngó,
Nhớ công cha buổi nhỏ dạy, răn trừng.
Đừng phiền rằng: lỗi, phải, oan, ưng;
Nhớ buổi nhỏ cha cưng không đánh đập.
Đừng phiền cách trị gia cao thấp,
Nhớ thơ ngây cha tập đến trường.
Đừng phân tình cha ghét mẹ thương,
Nếu cha mẹ ghét tiêu xương ra cát đất.
Đừng tranh phát gia tài đặng thất,
Nếu cha ngu của mất hồi mô.
Trai lớn khôn tứ hải ngũ hồ,
Vai gánh nặng cơ đồ công tổ phụ.
Phải hiểu rõ hai điều vinh xú,
Hiển tông môn qui củ nghiệp nhà.
Của mẹ cha cực nhọc làm ra,
Giọt nước mắt phải hòa cùng giọt máu.
Đôi phen chịu cơm mơi chiều cháo,
Mới còn dư để gạo lại cho con.
Biết đạo nhà chẳng để hao mòn,
Lựa đem ném đầu non quăng đáy biển.
Mình dầu đặng ăn sang quí miếng,
Tưởng mẹ cha chịu tiếng chết thèm.
Dầu mình không có sức làm thêm,
Lại bao nỡ đành đem giao kẻ khác.
Gia sản để cho ra đến mạt,
Ắt đem thân làm mọi nhà người.
Câu tích kim lời đã đáng lời,
Cơ nan thủ phép Trời đã định.
Phải chi đặng để lòng khéo tính,
Noi gương cha nhịn tánh bốc rời.
Giữ của bền của đẻ ra lời,
Trọn sự nghiệp truyền đời con tới cháu.
Ngặt đời lại ưa điều hung bạo,
Mảng tranh giành kiện cáo phải hư nhà.
Chia gia tài bạc đấp nền tòa,
Giàu vạn hộ cha làm mà con hết của.

Có câu phương ngôn: Chẳng cái sự vô phước nào hơn là đương giàu lớn mà sa cơ ra giàu nhỏ; lại chẳng có sự đại phước nào hơn là đương nghèo khó đặng đủ ăn.

Nếu mình không giữ đặng gia tài của cha mẹ chia lại mình, dầu cho một vật nhỏ mọn gọi là dấu tích đi nữa mình đã sang trọng thế nào, cũng là người vô phước.

Nhiều người mượn tiếng môn đường ít đức, đặng che mình bạc nhược để hư nhà. Nếu mình biết lo xa đừng ăn lớn xài to đâu đến mạt. Nếu luận cho đích xác tại nơi mình phá của mới ra nghèo.

Phải noi gương cha giữ lái giữ lèo,
Phương tiện tặn làm theo đâu thốn thiếu.
Lẽ hay dở phải lo định liệu,
Cả anh em nương níu lấy nhau,
Nhớ tấc đất ngọn rau, cũng công lao cha mẹ.
Đừng để ý người giành kẻ xé,
Toàn cả nhà lớn bé xúm đồng lòng.
Của chia tư nhập lại làm công,
Gương cột đũa, gương hay dùng phải dịp.
Đừng kể nể kẻ hơn người hiếp,
Xúm xích nhau chung hiệp làm bè.
Hễ anh hòa anh nói em nghe,
Còn em thuận ắt dặt dè anh phải thuận.

Cha mẹ làm ra của để lại cho con chỉ có mong cho cả giòng giống nương sự giàu có đặng sang trọng lâu dài, hầu tránh cho khỏi nghèo hèn chịu phận tôi đòi của thế sự. Nếu mình biết lo gìn giữ, đặng cư xử vuông tròn, thì đạo làm con mới vẹn.

Người đạo hạnh:

Dầu cây cỏ công cha vun quén,
Cũng không lòng nhổ ném cho đành.
Huống gia tài cha mẹ sẵn dành,
Công co cỏm tấm manh vành sắt.
Hễ thấy của mẹ cha trước mắt,
Xem của như người, nhắc nghĩa thâm ân.
Hễ thương cha nhớ mẹ ân cần,
Gìn trọn vẹn gia phần người để lại.
Có đâu lẽ cho trai cho gái,
Phải nhớ câu nặng ngãi sanh thành.
Dầu trong cơn cầu lợi mua danh,
Cũng chớ khá đua tranh hao kém của.
Cha mẹ giàu để con bồ lúa,
Cha mẹ nghèo để đũa ăn cơm.
Sang để của, khó để tình;
Tình với của khá nhìn đồng giá quí.
Làm trai ví gìn lòng chí khí,
Dầu tay trơn mưu trí lập thân mình.
Phải so đo tình trọng của khinh,
Đừng vị của không nhìn tình cốt nhục.
Hễ biết đạo làm con đôi chút,
Đời mẹ cha sửa nhục ra vinh.
Ơn mẹ cha dầu biết thâm tình,
Tội cha mẹ nài xin thành kiếp phước.
Đừng học thói của quân bạo ngược,
Xử mẹ cha tội phước quá hơn tòa.
Đừng theo phường xác quỉ thịt ma,
Cha mẹ khoảng hình ra không mặt.
Đừng quen tánh tôi loàn con giặc,
Cưu hờn xưa mà khúc mắc mắng vong hồn.
Đừng học đòi lũ dại học khôn,
Phân thương ghét quên ơn cúc dục.

Có nhiều kẻ:

Cha mẹ dạy sanh tiền chẳng phục,
Đến lớn khôn ngồi khóc nhắc từ lời.
Chừng biết thương cha mẹ hết đời,
Dầu moi đất vạch Trời tìm chẳng đặng.

Có thơ rằng:

Công lao sanh dưỡng nặng nề thay,
Ruộng biển, cao non chẳng sánh tày.
Nhắc hiếu vội nhìn hình khí phách,
Quên ân liền nhắm bóng thi hài.
Búng cơm nắm thịt tình nên thẩm,
Giọt sữa gầy xương nghĩa quá dài.
Đền đáp phận người dầu chẳng vẹn,
Nợ đời đừng mộng rảnh rồi vay.