× Trang chủ Tháp Babel Phật giáo Cao Đài Chuyện tâm linh Nghệ thuật sống Danh bạ web Liên hệ

☰ Menu
Trang chủ » Phật giáo » Mật tông

Pháp và sự sáng tạo



9- Tô điểm thế giới

Để trực nhận chủ nghĩa biểu tượng, cần buông bỏ - không tích chứa để hiện hữu hoàn toàn với những hoàn cảnh cuộc sống biểu lộ trò chơi đầy sắc màu của vô thường. Tôi muốn nói đây là điểm mấu chốt.

Có thể nói cuộc sống chứa đựng chủ nghĩa biểu tượng, những nhắc nhở. Đôi khi chúng ta bị rơi ra ngoài, đôi khi sự trải nghiệm lập trở lại. Và trải nghiệm có thể đúng hay sai vì tất cả đặt trên giáo điều về hoàn cảnh sống dẫn đến những chướng ngại ngăn chận sáng tỏ về chủ nghĩa biểu tượng.

Nhất là sự chờ đợi hợp thành chướng ngại lớn cho trải nghiệm về chủ nghĩa biếu tượng. Chúng ta lớn lên với tất cả dạng thức, điểm mốc và cấu trúc tư tưởng làm sống lại những trải nghiệm mấu chốt nổi bật nhất trong cuộc sống. Vì dụ, mong muốn tái tạo bóng dáng người mình thương và đồng hóa họ với một biểu tượng, một quan niệm hay trong nghĩa mở rộng nào đó; đồng thời thiết lập quan hệ tương tự với cha mẹ, anh chị em và những người bạn.

Sự cố gắng không ngừng mang lại ý nghĩa cho cuộc sống, cố biến đổi hoàn cảnh dù nhỏ cũng trở thành sự kiện nổi bật. Điều này có thể trong những ngày điều trị ở bệnh viện; giây phút ai đó nói về người nào hay trong thời gian trôi qua với cô giáo ở trường. Có nghĩa tất cả những gì bạn muốn làm. Ví dụ: Chúng ta tìm cách làm cho tất cả trở thành thú vị hơn mà không nhìn thấy đã đi ra ngoài chủ nghĩa biểu tượng. Mỗi hoàn cảnh đều cho phép tâm thức trải nghiệm bức phá hay có sự thay đổi nào đó, trải nghiệm như thế được gây ra từ ma túy ảo tưởng giống như dùng LSD hay cái gì đó có thể thể hiện như sự lưỡng lự, một thể hiện hay một bi kịch cá nhân.

Chúng ta cố chuyển hóa người nào đó từ trải nghiệm những biến cố, và điểm nỗi bật không hiếm hoi trở thành mật hiệu mấu chốt hay điểm quyết định “ Lần đầu tiên tôi thực hiện điều này - Tôi cảm thấy thật thoải mái! - Thật như là sét đánh!... ”. Cho dù bình thường hay không, tất cả trải nghiệm đều được xem như những thông điệp; như điện tín thông báo về cái chết hay đám cưới; và đây là thông điệp đến từ hoàn cảnh tự nhiên. Là thông điệp quyết định vì nó là chủ nghĩa biểu tượng.

Trong quan hệ chủ nghĩa biểu tượng tự nhiên, sự sai lầm có thể quy cho những mong mõi cá nhân. Chúng ta thích mình nắm vai trò nào đó trong xã hội. Chúng ta thích là người nào đó làm tròn vai trò nào đó. Chắc chắn có thể nói chúng ta không có bất cứ mong mõi nào hơn. Nhưng niềm mong muốn không thể có được chỉ là dạng thức khác của sự mong chờ. Thật ra, sự chờ đợi quá lớn vì bắt đầu cảm thấy phương tiện hay nhất để thỏa mãn những chờ mong không thể có. Vậy chúng trở thành trở ngại. Chúng ta tô điểm và lập lại những thao tác thẳng thừng với những điều mình trải nghiệm. Nhưng làm cách nào vì sự đam mê, gây hấn là vô minh.

Lòng đam mê tô điểm cho dục vọng khi chờ đợi. Tất cả những gì có quan hệ được nhìn dưới dạng thức nồng ấm, tính thân thiện hay khả ái. Chúng ta không ngừng điều chỉnh những chờ đợi theo dục vọng mong muốn và phần còn lại hoàn toàn vô thanh, vô hình vô tướng.

Chúng ta không đi vào những gì muốn nhìn và nghe thấy; vì những mong chờ cũng có thể ở dưới dạng thức gây hấn, từ bỏ. Tất cả những gì chúng ta thấy hay nghe không ngừng là chủ thể của sự từ chối. Chúng ta thích đẩy lùi tất cả những gì hiện diện nếu điều đó không được giải thích theo quan điểm cá nhân hay lý luận thiên kiến. Theo truyền thống Phật học chờ đợI chính là dạng thức vô minh. Trong trường hợp này, cảm thấy tình cảm khủng hoảng, hoang mang hay đau khổ làm nền tảng. Hoàn cảnh hoàn toàn đè nặng khiến không thể nghe hay nhìn. Thật không thể từ khước hay đón nhận. Ngược lại, khi hoàn cảnh không thể trả lời cho sự đòi hỏi, chúng ta không chậm trễ tạo ra sự bế tắc tâm thức để loại trừ. Tất cả những bất định sẽ đưa vào để tạo thành cảm nhận hoang mang và hoảng sợ.

Ba dạng thức trải nghiệm: Lòng đam mê - Gấy hấn và Vô minh xảy ra trong tâm thức vì yếu tố quyết định phía sau lòng tin vào một “ cái tôi ”, một “ bản ngã ”. “ Cái tôi ” hay “ bản ngã ” không bao giờ nhìn thật xa; nó hoàn toàn cá nhân, rất riêng tư và rất ma mãnh. “ Tôi ” muốn thực hiện sự việc nào đó. “ Tôi ” muốn sống trong trải nghiệm nào đó. Mỗi khi từ “ Tôi ” đến với tâm thức sẽ sẵn sàng sử dụng một trong ba chiến thuật thuận lợi: “ Sự đam mê - Gây hấn và Vô minh ”.

Chúng ta quyết định sử dụng một hay toàn thể các chiến thuật chỉ để bảo tồn cái “ tôi ”. Nhưng nếu từ chối tố giác cái “ tôi ”, từ chối những hoàn cảnh như khả năng khước từ lãnh địa hay sự bất hiện hữu “ cái tôi ” chắc chắn không thể thuần phục “ bản ngã ”. Đây là vấn đề chính yếu. Vì những từ “ tôi”, “ bản ngã ” hay “ tôi là ” lúc nào cũng kèm theo tình cảm rất nặng nề của cái này, cái khác. Do đó, trực nhận về cái kia phải được điều kiện hóa bằng tất cả những trải nghiệm về cái này - có nghĩa bắt đầu có những vấn đề về cái kia. Nếu bắt đầu gạt bỏ sự gây hấn; tìm cách lôi cuốn hay chôn vùi nó chính là sự đam mê; nếu khéo né tránh tất cả vấn đề sẽ rơi vào vô minh. Vì những mong mõi được dính liền với Ðam mê - Gây hấn và Vô minh; nên cần nhìn sau lưng những mánh khoé của chúng, những mong chờ tự nó sẽ trong suốt, và đây chính là vấn đề sáng tỏ và cũng là tự tin (Chánh tín).

Có một nền tảng đau khổ bao la trong trải nghiệm riêng tôi, cho dù người ta gọi nó là gì: bản ngã, hiện hữu cá nhân, tỉnh thức hay được là chính mình. Sự thực người ta không muốn hiện hữu nhưng không thể làm gì khác hơn. Những đứa trẻ thường phàn nàn cha mẹ: “ Tại sao sinh tôi ra đời. Tôi phải làm gì ở đây! và tôi là ai? ”. Sự kiện hiện hữu gây ra nhiều sân hận vì trong hiện hữu lại thể hiện quá nhiều đau khổ. Những truyền thống huyền bí cho rằng: “ Sự tái khám phá tuyệt vời của bản ngã - cái tôi là ai ”. Nhưng nếu thuần khiết xem như sự tái khám phá lai lịch, tôi e rằng trải nghiệm thần bí trở thành sự xúi dục chúng ta lao mình vào những trò chơi của tâm thức.

Hệ quả nền tảng của bản ngã và những chiến thuật của nó ngày càng cứng ngắt trong những điều kiện này. Nó ngăn chận tính mẫn cảm cho phép trải nghiệm hoàn toàn đầy đủ và hiện thực của chủ nghĩa biểu tượng. Chắc chắn, từ bản ngã không gì ngăn cản sáng tạo chủ nghĩa biểu tượng riêng mình, những thông điệp nhỏ cho chính mình. Nhưng điều này chỉ làm tăng thêm lầm lẫn sự sáng tỏ chủ nghĩa biểu tượng tuyệt đối.

Để trực nhận chủ nghĩa biểu tượng, phải từ bỏ cái này để có thể hiện hữu hoàn toàn với cái kia: Những hoàn cảnh cuộc đời, những biểu lộ, trò chơi sắc màu của thế giới hiện tượng. Tôi muốn nói đây là điểm mấu chốt.

Nguồn của sự tinh luyện để dễ nhận thấy những thông điệp đến từ khắp nơi về chủ nghĩa biểu tượng thông thường là dạng thức khoảng lặng: “ Không vướng mắc vào cái này hay cái kia ”. Nói cách khác, chúng ta không có khả năng trải nghiệm như vậy vì “ bản ngã ” ở khắp nơi, tất cả cái “ tôi là ” ở mọi nơi. Và những trải nghiệm đều do “ bản ngã ” trả lời. Nhìn dưới những góc cạnh này tất cả đều vận hành tròn trịa; người ta có thể giết ai đó, loại trừ ai đó và làm đão lộn toàn thể thế giới ngay cả chính bản thân mình. Đây là chặng đường dẫn đến sự sáng tạo rác rưỡi trong vũ trụ; không phải là quan kiến về vũ trụ. Dù vậy, ý định quan trọng vẫn là không sản xuất nhiều rác hơn nữa.

Thật ra, chướng ngại trực nhận chủ nghĩa biểu tượng chính là “ bản ngã ”. Như tự dị ứng với chính mình, chúng ta phát sinh một đống bệnh tật và đau đớn. Ngay cả khi đã dùng thuốc trị liệu vẫn không kết quả. Chính xác chỉ vì tự dị ứng với chính mình, trừ khi gặp được bác sĩ cực kỳ và thấu tình đạt lý. Đôi khi có người bị dị ứng Pénicilline hay Aspirine, không bao giờ chúng ta bảo họ: “ Anh có dị ứng với chính anh? ”, điều này chắc chắn không ai nghĩ đến.

Vắng bặt quan kiến hay trực nhận sáng tỏ, chắc chắn sẽ đau khổ vì dị ứng với chính mình. Trước khi dùng thuốc để nhìn sáng tỏ hơn và quyết định trực nhận chủ nghĩa biểu tượng, tốt hơn hết là tìm hiểu tại sao tự dị ứng. Không có gì xấu khi nghĩ đến điều này trong đôi lúc; chắc chắn sau đó bạn bắt đầu nhìn những gì ngăn chận sự thiết lập quan hệ trực tiếp với thế giới và hiểu tại sao vài thông điệp không thể thông suốt trong khi những thông điệp khác được giao lưu. Tại sao vài sự việc vận hành và những cái khác lại không.
Xem dưới dạng văn bản thuần túy