ĐOẠN I

MỤC-ĐÍCH

            Học duy-thức là để biết rõ tâm-lý chúng-sinh và mình để tiện việc tu-học.

            Khi đã biết rồi, nên nghiên-cứu về pháp-tính, tức là lối học tổng-quát, lời Phật dạy ở các kinh liễu-nghĩa như Duy-ma-cật, Viên-giác v.v… Tu dễ và chóng hơn.

*  *

ĐOẠN II

AI LẬP RA DUY-THỨC ?

            Duy-thức do Phật lập ra.

            Phật đã tu-chứng rồi, mới bao được hết, nên thành-lập tâm-lý học của các chúng-sinh.

            Đứng trên cao nhìn xuống, Phật mới bao-trùm được toàn phần vọng-thức của chúng-sinh.
 

*

*  *

ĐOẠN III

DUY-THỨC LÀ GÌ ?

            Duy-thức nghĩa là : « Không ngoài ý thức ».

            Ta đã biết pháp-giới bao-la, trong đó các thế-giới, các cõi Phật nhiều như bụi nhỏ ở hư-không.

            Chữ « Thức » chỉ pháp-giới bao-la đó.

*

*  *

            Nay muốn tiện việc học, ta thử giả-lập, chia ra 2 mặt chân, vọng :

Mặt « vọng » là mặt chúng-sinh.

Mặt « chân » là cảnh-giới Phật.

Chữ « thức » bap-trùm cả hai mặt « chân,  vọng ».

Vậy chữ « thức » cũng đồng nghĩa với chữ « tâm ».

            Phật dùng chữ « tâm ».

            Bồ-tát dùng chữ « thức ».

            Lời Phật nói, gọi là « kinh ».

            Sách Bồ-tát viết, gọi là « luận ».

*

*  *

            Đó là nghĩa :

            « Tam giới duy-tâm, vạn pháp duy-thức »

Tức là : Tâm bao-trùm ba cõi, thức bao gồm muôn vât.

*

*  *

ĐỒNG-NGHIỆP VÀ BIỆT-NGHIỆP

1)      Vũ-trụ bao-la, pháp-giới mênh-mong, trong đó có nhiều cõi Phật, nhu bụi nhỏ ở hư-không.  

2)      Để tiện việc học, chia các phật-sát làm nhiều nhóm.

-          Ta thấy có đồng, có biệt :

a)      đồng : nói chung các nhóm.

b)      Biệt : nói riêng từng nhóm.

3)      Cứ thế chia ra từ rộng xuống hẹp, thì có đồng có biệt.

*

*  *

4)      THÀNH-LẬP DUY-THỨC

-          Thành lập trên hai căn-bản.

a)      Đồng-nghiệp

b)      Biệt-nghiệp

*

*  *

ĐOẠN V

NÓI RIÊNG VỀ PHẬT-SÁT CỦA PHẬT THÍCH-CA, TỨC LÀ CÕI SA-BÀ THẾ GIỚI NÀY :

a)      Đồng : gồm cả sa-bà thế-giới.

Thế-giới này có ba nghìn nghìn triệu thái-dương-hệ (3000,000,000,000).

b)      Biệt :

I.                    Chúng-sinh hữu-tình : gồm các chúng-sinh có trí biết phân-biệt. Những chúng-sinh này thấy biết giống nhau, có nhiều điểm chung.

Cùng chung một đồng-nghiệp.

II.                 Chúng-sinh vô-tình : gồm các sự-vật, có liên-quan đến chúng-sinh trong Phật-sát.

*

*  *

I.                    CHÚNG-SINH HỮU-TÌNH LẠI LÀ ĐỒNG.

Khi nói gồm cả các chúng-sinh đó.

A)    Nhân-loại : lại là biệt.

B)     Các loại khác : là biệt.

Cứ thế chia mãi, thảy đều có đồng, có biệt. :

-          Xét nhân-loại : là đồng.

-          Nhân-loại có nhiều giống người : là biệt

Mỗi giống người da trắng, da vàng, da đen là biệt.

-          Trái đất này có nhiều châu: Á, Âu, Mỹ, Phi, Úc v.v.

Mỗi châu là biệt, trái đất là đồng.

-          Chia đến từng dân-tộc, từng nước, từng tỉnh, từng quận, từng làng, thảy đều có đồng có biệt.

-          Cho đến một người, lại có đầu, mình, chân, tay, các bộ máy tiêu-hóa, tuần-hoàn, lại chia bao bộ phận như gan, ruột v.v. chia cho đến các tế-bào. Thảy đều có đồng, có biệt.

*

*  *

ĐOẠN VI

ĐỨNG VỀ MẶT CHÚNG-SINH :

« Thức » là cái biết hẹp-hòi, nông-cạn của chúng-sinh.

« Nhất-thiết duy-tâm tạo » : đều do thức biết mà có chúng-sinh, thế giới.

---o0o---